Dežurni ginekolog u Kliničkom centru nedavno je odbio pregledati djevojku koja je nakon prijave silovanja dovedena u pratnji policije.
To je jedino što se za sada zna. Tužilaštvo utvrđuje što se dogodilo a doktori prebacaju odgovornost jedni na druge.
Djevojka nije pregledana jer je doktor tvrdio da su za pregled potrebna tri ljekara!? Za direktora Klinike za ginekologiju i akušerstvo dr Srđana Medana te noći je ustvari sve bio nesporazum. Rekao nam je da je Tužilaštvo tražilo vještačenje koje nije bilo moguće organizovati te večeri, pa je dogovoreno da se odloži za ujutru. Objašnjava i da je na sastanku predstavnika KCCG, policije i tužilaštva usaglašena procedura za buduće slične slučajeve, kako se nesporazumi ne bi ponavljali.
S druge strane Predsjednik Udruženja ginekologa Crne Gore dr Vojislav Miketić tvrdi da je pacijentkinja trebala biti pregledana te da “ taj pregled kao i kod svake druge pacijentkinje, ne iziskuje nikakvu ekspertizu”.
Procedura nema, ali hitnost postoji
Činjenica je da u Crnoj Gori ne postoje posebne procedure za postupanje ljekara u slučajevima seksualnog nasilja, ali
u Protokolu o postupanju, prevenciji i zaštiti od nasilja nad ženama i nasilja u porodici navodi se da u slučajevima sumnje na nasilje, treba izvršiti urgentni zdravstveni pregled.
No, kako su pokazala i ranija istraživanja Društva profesionalnih novinara, doktori uglavnom nijesu upoznati sa postojanjem ovog protokola, niti su dodatno specijalizovani za rad sa žrtvama seksualnog nasilja. Da žrtve silovanja rijetko prijavljuju nasilje upozava se decenijama. Stid, strah ali i i nepovjerenje u institucije, od policije, tužilaštva do sudova, razlozi su što mnogi slučajevi ostanu nerasvijetljeni.
Pred crnogorskim sudovima u ovom trenutku vodi se 16 sudskih postupaka zbog krivičnih djela silovanje, uključujući pokušaje i nedozvoljene polne radnje koji su u vezi sa ovim krivičnim djelom, a u periodu od 2019. do 31. oktobra 2021. godine osuđeno je 16 osoba. Zbog krivičnog djela nedozvoljene polne radnje osuđene su dvije osobe.
Pred crnogorskim sudovima u ovom trenutku vodi se 16 sudskih postupaka zbog krivičnih djela silovanje, uključujući pokušaje i nedozvoljene polne radnje koji su u vezi sa ovim krivičnim djelom, a u periodu od 2019. do 31. oktobra 2021. godine osuđeno je 16 osoba. Zbog krivičnog djela nedozvoljene polne radnje osuđene su dvije osobe.
To nam je saopšteno iz Sudskog savjeta, a navode da je u poslednje četiri godine najduža izrečena zatvorska kazna 15 godina zatvora a najkraća 60 dana.
U izvještaju MUP-a za prošlu godinu piše da je Policija je od 2018. godine registrovala 25 krivičnih djela silovanje.
„Od početka godine, zaključno sa oktobrom, registrovana su tri krivična djela silovanje, od čega je po jedno krivično djelo registrovano na teritoriji nadležnosti Centra bezbjednosti Podgorica, Centra bezbjednosti Bar i Centra bezbjednosti Bijelo Polje”, istakli su iz Uprave policije.
Kazali su nam i da su sva krivična djela rasvijetljena i njihovi počinioci procesuirani.
Ćutanje zbog straha od javne osude
„U 2020. godini procesuirano je devet izvršilaca, u 2019. godini četiri izvršioca i u 2018. godini osam izvršilaca”, navodi MUP.
Direktorica SOS telefona u Podgorici, Biljana Zeković kaže da, iako su pozivi žrtava silovanja česti, najveći broj njih to nijesu prijavili nadležnim organima.
„Najčešći razlozi su stid, strah, kako od nasilnika tako i strah od osude okoline, jer u našem partijarhalnom društvu žena je kriva za sve što joj se desi. Naša sredina, a često i stručnjaci, posredno ili neposredno, svejedno, optužuju žrtvu. Najveći razlog ćutanja žrtve je strah da će informacija…..o tome šta joj se desilo od strane službenika institucija izaći u javnost, te da će na taj način biti obilježena cijelog života“, ističe Zeković.
Zeković dodaje da svojim načinom izvještavanja mediji često doprinose stigmatizaciji žrtve, jer, kao što se to nedavno desilo upravo kada je u pitanju bilo seksualno nasilje, u objavljenim tekstovima se daju informacije na osnovu kojih se mogu prepoznati žrtva, počinioc i porodica, što nanosi nepopravljivu štetu kako učesnicima u postupku tako i užoj i široj porodici.
“U konkretnom slučaju, ključni problem je bio što se predmet, koji je od strane tužilaštva učinjen tajnim u cilju sprječavanja viktimizacije porodice, greškom administarcije našao na sajtu pravosudja i tako postao dostupan novinarima. To što su na ovaj način “informacije” bile dostupne medijima ne znači da novinari nemaju odgovornost i da ne treba da prije svega prate svoje kodekse, posebno u ovakvim predmetima koji ni na koji način ne predstavljaju “javni interes” a u velikoj mjeri mogu da naškode žrtvama I njihovim porodicama,” kaže direktorica SOS-a.
Dodaje da žene, iscrpljene procesom i mnogim pritiscima koje trpe čak iod sopstvene porodice (da ne puca bruka) često povuku tužbu, te tada najčešće budu optužene za lažno prijavljivanje.
Podrška ženama na niskom nivu
Zeković podvlači da je podrška za žrtve seksualnog nasilja u Crnoj Gori na vrlo niskom nivou, te da ne postoji besplatna specijalizovana psihološka pomoć za prevazilaženje traume silovanja.
„Osobe sa iskustvom seksualnog nasilja nemaju pravo ni besplatnu pravnu pomoć, kao što je to slučaj kod porodičnog nasilja. Žrtve ove vrste nasilja zahtijevaju hitnu medicinsku i traumatsku pomoć, u kombinaciji s neposrednim forenzičkim pregledima kako bi se prikupili dokazi potrebni za procesuiranje. Postoji velika potreba za psihološkim savjetovanjem i terapijom, često nedjeljama i mjesecima nakon događaja“, kaže Zeković.
Psihološkinja i psihoterapeutinja, Milena Raspopović ističe da bi sistem trebalo da bude oslonac žrtvama, te da im pruži doživljaj sigurnosti koje su tokom trajanja nasilja izgubile.
“Žrtve nasilja, posebno seksualnog, muči osjećanje stida, nisko samovrednovanje, a nerijetko i osjećaj krivice, pa im stoga nije lako da se ohrabre i da podijele sa nekim ono što su doživjele. Ukoliko adekvatna podrška izostane, kod žrtve se pojačava nepovjerenje u institucije sistema, što može dovesti do pogoršanja njenog već ugroženog mentalnog i fizičkog zdravlja i kvaliteta života uopšte, a posledično i do neprijavljivanja nasilja od strane budućih žrtava”, kaže ona.
Konvencija Savjeta evrope za suzbijanje nasilja nad ženama I nasilja u porodici poznata kao Istanbulska konvencija, čija je Crna Gora potpisnica, nalaže uspostavljanje kriznih centara za žrtve silovanja. Krizni centri uključuju kako potrebnu forenziku, tako i psihosocijalnu podršku.
Trenutno se, kako je rečeno u SOS telefonu, na nivou Ministarstva zdravlja i Ministarstva finansija rada i socijalnog staranja razmatra mogućnost formiranja ovakvog centra, koji bi prije svega ženama sa iskustvom seksualnog zlostavljanja omogućio privatnost, stučnu dijagnostiku i neophodnu podršku u procesu oporavka na jednom mjestu, kako do sličnih propusta u postupanju ne bi dolazilo.
Ivona Drobnjak
Tekst je podržan u okviru podrške malim grantovima kroz program " Zdravlje ima rod", koji sprovode SOS telefon za žene i djecu žrtve nasilja Podgorica i O.C. Bona fide, uz finansijsku podršku Delegacije Evropske unije u Crnoj Gori i Ministarstva javne uprave, digitalnog društva i medija. Sadržaj je isključiva odgovornost DPNCG i ne odražava stavove donatora"
